De oorsprong van het ‘catenaccio voetbal’ van de Italianen

Een voetbalwedstijd winnend afsluiten is erg moeilijk. Maar winnen van de Italianen, bijgenaamd La Squadra Azzurra, is nog veel moeilijker. Dat blijkt maar weer tijdens het huidige EK voetbal. De Italianen hebben na twee gespeelde wedstrijden de maximale zes punten binnengesleept. Dat hebben ze mede te danken aan de verdedigende speelstijl van het elftal. Het Italiaanse catenaccio voetbal is nog steeds te zien op de velden.

“Catenaccio, de theorie van het doorlaten van eentje minder”, schreef Jonathan Wilson in zijn boek ‘Inverting the Pyramid’ (2010). Daar draait het om, winnen. Of in ieder geval niet verliezen. Een solide verdediging is de basis voor de in Italië geboren speelstijl. Een combinatie van vier mandekkers op een rij, met één man daarachter. De ‘libero’, in Nederland bekend als de laatste man. Op dit EK ziet de opstelling van de Italianen er misschien iets anders uit. Dat komt omdat het echte catenaccio systeem niet meer gebruikt wordt in het hedendaagse voetbal. Toch noemen we het verdedigende Italiaanse spel nog steeds catenaccio. Waarom? Wij Nederlanders vinden het voetbal niet om aan te zien.

De tactiek is bedacht door een Argentijn. Helenio Herrera. Hij was in de jaren zestig de coach van Internationale, één van de topclubs in Italië. In die tijd won het team, spelend volgens het catenaccio systeem, veel wedstrijden met de kenmerkende eindstand 1 – 0. Het gaat niet om mooi voetbal, maar om één doelpunt meer scoren dan je tegenstander. Catenaccio is namelijk het Italiaanse woord voor ‘grendel’. Dat duidt op de verdediging die ‘op slot’ wordt gezet en de aanvallen van de tegenstanders moet indammen.

Hoe Italiaans het ook klinkt, het catenaccio is grotendeels afgeleid van de uit Zwitserland afkomstige speelstijl ‘Verrou’. Al in de jaren dertig hanteerde de bondscoach van het land, Carl Rappan, de defensieve speelstijl. Het zal je misschien niet verbazen, maar in het frans betekend verrou ook ‘grendel’. Het typisch Italiaanse systeem is dus wel degelijk beïnvloed door zijn Zwitserse voorganger. De Italianen staan door het systeem wereldwijd bekend om hun geweldige verdediging.

In het hedendaagse voetbal wordt er meer van je verwacht dan winnen met een magere 1 – 0. Daarom is het niet meer puur en alleen catenaccio. Het spel draait nog wel om de verdediging, maar de schaarsheid aan tegendoelpunten is wel verdwenen. Ook de Italianen moeten steeds vaker doelpunten incasseren. Wij Nederlanders kijken nu liever naar het Italiaanse voetbal dan vroeger. Het ziet er iets verzorgder uit en het doel van de tegenstander wordt meer gezocht. Precies zoals wij het in Nederland zelf graag zien.

In ons land kunnen we het niet verdragen, catenaccio. Eén goal maken en de rest van de wedstrijd voor de pot hangen en het bloed onder de nagels van de tegenstander halen. Trainer Herrera heeft zich altijd verzet tegen de sceptische oordelen van bijvoorbeeld de Nederlanders. Hij vindt namelijk dat het pas een lelijk systeem werd toen andere teams er mee aan de haal gingen en het op de verkeerde manier gingen gebruiken.